-
1 ялгау
перех.1) присоединя́ть/присоедини́ть, соединя́ть/соедини́ть, скрепля́ть/скрепи́ть, свя́зывать/связа́ть, сочленя́ть/сочлени́ть книжн., сопряга́ть/сопря́чь книжн. || присоедине́ние, соедине́ние, скрепле́ние, свя́зывание, сочлене́ние, сопряже́ниеөзелгән бауны ялга́у — связа́ть разо́рванную верёвку
механизм өлешләрен ялга́у — сопряга́ть ча́сти механи́зма
2) наставля́ть/наста́вить, надставля́ть/надста́вить || наста́вка, надста́вкаҗиңгә тукыма ялга́у — надста́вить к рукаву́ ткань
чылбырга боҗралар ялга́у — надста́вить к це́пи ко́льца
3) присоединя́ть/присоедини́ть, подключа́ть/подключи́ть || присоедине́ние, подключе́ниеэлектр челтәренә чыбыкны ялга́у — присоединя́ть про́вод к электри́ческой се́ти
телефон ялга́у — подключи́ть телефо́н
4) сра́щивать/срасти́ть || сра́щиваниесынган сөякне ялга́у (ялга́п үстерү) — срасти́ть сло́манную кость
кабель ялга́у — сра́щивать ка́бель; сраще́ние ка́беля
трубаларны эретеп ялга́у — сра́щивать тру́бы сва́ркой
5) спец. привива́ть/приви́ть || приви́вкасиреньне чыбыкчалап ялга́у — привива́ть сире́нь черенко́м
кабык астына ялга́у — привива́ть под кору́
6) перен. соединя́ть/соедини́ть, свя́зывать/связа́ть || соедине́ние, свя́зываниесүзне сүзгә ялга́у — связа́ть сло́во со сло́вом
7) перен. продолжа́ть/продо́лжить, добавля́ть/доба́вить || продолже́ние, добавле́ниесинең фикереңә ялга́п, тагын шуны әйтә алам — продолжа́я твоё мне́ние, могу́ ещё сказа́ть сле́дующее
8) перен. присоединя́ть/присоедини́ть, включа́ть/включи́ть, добавля́ть/доба́вить || присоедине́ние, включе́ние, добавле́ниесоңгы җөмләгә тагын бер сүз ялга́у — доба́вить к после́днему предложе́нию ещё одно́ сло́во
-
2 ялгау
гл1. присоединять // присоединение2. прививать // прививка3. сращивать // сращение4. вшивать, пришить -
3 ялгау
сущ. 1) присоединение 2) бот.прививка 3) сращение -
4 балитәк ялгау
приши́ть обо́рку ( к платью) -
5 кушып ялгау
аблактиро́вка, приви́вка расте́ний ( в садоводчестве) -
6 суффикслар ялгау
= суффикслар кушу суффикса́ция -
7 чүкеп ялгау
скова́ть, склепа́ть -
8 шип белән ялгау
шипово́е соедине́ние, шипова́я свя́зка -
9 эретеп ялгау
прива́ривать/привари́ть; залива́ть/зали́ть -
10 ай
I 1. сущ.1)а) луна́, ме́сяц || лу́нный, ме́сячныйай калкуы — восхо́д луны́
ай кими башлаган — ме́сяц (луна́) на уще́рбе
яңа ай — молодо́й (но́вый) ме́сяц
ай калыкты — луна́ взошла́ (засвети́ла, вы́плыла)
ай яктысында — при луне́ (ме́сяце)
ай тотылу — затме́ние луны́; лу́нное затме́ние
ай яктысы — лу́нный свет
һәркемнеке үзенә, ай күренә күзенә (посл.) — ≈≈ своё не мы́то, да бело́ (букв. вся́кому свой ка́жется луно́й)
б) в сравн. сочет. луно-ай кебек (сыман) — лунообра́зный, лунови́дный
ай төсле (кебек) — луноподо́бный
в) ( о серпообразном изображении) полуме́сяц; серп-полуме́сяцмәчетнең ае — полуме́сяц (на) мече́ти
2) ме́сяц ( часть года)ай ярым элек — полтора́ ме́сяца тому́ наза́д
балаларына җиде ай (тулды) — их ребёнку (испо́лнилось) семь ме́сяцев
бер ай укырга кирәк — ме́сяц на́до учи́ться
2. прил.; нар.-поэт.ике айдан соң — че́рез два ме́сяца
подо́бный луне́ (ме́сяцу, я́сному ме́сяцу), луноподо́бный; луно-; -луна; луно́й; -полуме́сяц, полуме́сяцемай йөзле кыз — де́вушка с лицо́м, подо́бным (я́сной) луне́ (я́сному ме́сяцу); луноли́кая де́вушка
- ай урак- ай урагы
- ай балык
- ай башы
- ай елы
- ай саен
- ай саен була торган
- ай саен эшләнә торган
- айга бер
- айга төшү
- айлар буе
- айлар буена
- айлар буенча••ае айга — см. айныкы айга
ай кебек — сло́вно (то́чно, как бу́дто, как) ме́сяц (я́сный, молодо́й); подо́бный (подо́бно) ме́сяцу я́сному, молодо́му; луноподо́бный
ай күрде, кояш алды — то́лько его́ и ви́дели; и был тако́в
ай үсәсен көн үсү — расти́ не по дням, а по часа́м
айга (айда) бер дә кайда бер — в ме́сяц раз; ре́дко, ре́дко когда́
айга сикерү — пры́гать на луну́, нарыва́ться/зарва́ться разг.
айга (аена) утыз көн — ирон.; шутл. все три́дцать дней ме́сяца (в ме́сяц)
айдан айга — из ме́сяца в ме́сяц ( повышать производительность труда)
айдан төшкән кебек — сло́вно (как, бу́дто, то́чно) с луны́ свали́лся
II межд.айны айга ялгау (ялгап бару) — своди́ть концы́ с конца́ми
1) выраж. ощущение боли, чувство испуга, страха, отвращения и т. п. ой-ой-о́й; о, о-о; у-у; а́х ты, о́х тыай ычкынды (балык) — ой, сорвала́сь (ры́ба)
ай-й, авырта! — ой, бо́льно!
ай-й, җылан! — ой-й, змея́!
2) выраж. предостережение, предупреждение об опасности и т. п. ой, ой-ой; охай, бәреләсең! — ой (ой-ой), уда́ришься!
3) выраж. восхищение, одобрение, восторг, радостное удивление и т. п. ой, ай, ах, ох, ух, эх; у-у; вотай, рәхмәт, улым, бүләгең өчен — ой (ай-ай), спаси́бо, сыно́к, за пода́рок
4) выраж. сомнение, неуверенность и т. п. ой (ой-ой), ой ли; вряд (навря́д, едва́) лиай, өлгерерсең микән? — ой (ох), успе́ешь ли? ой, вря́д ли успе́ешь
5) с повтором или в сочет. с да выраж. неодобрение, осуждение ну и... же, ну и ну, а́х ты, о́х ты; ай даай хәйләкәр дә инде — ну и хитёр (хитре́ц) же; а́х ты хитре́ц!; ай да хитре́ц! хитёр! ну и ну!
ай куркак, ай куян йөрәк! — ай да трус, ну и за́яц трусли́вый!
6) нар.-поэт.; (употр. в песенных зачинах или обращениях либо встречается в тексте короткой песни, когда её поют на протяжную мелодию) ой (да), охай гөл-гөл, сайрый былбыл талның тармакларында (песня) — ой вы, цветы́, пою́т соловьи́ на ве́тках-ветвя́х
ай былбылым, вай былбылым — солове́й мой, солове́й
ай җаный, вай җаный — ой ты ми́лый, ой люби́мый
••ай Аллам (ай Аллакаем; ай Аллакай гынам) — Бо́же ты мой
"ай" дип җибәрү (кую) — о́йкать, о́йкнуть, о́хать, о́хнуть
-
11 балитәк
-
12 бөре
сущ.; бот.1) по́чка || по́чечныйкаен бөресе — берёзовая по́чка
чәчәк бөресе — по́чка цветка́
бөре кабыгы — по́чечная чешуя́
2) бот. глазо́к, по́чкачалма чәчәк бөресе — глазо́к пио́на
алма агачын бөре белән ялгау — приви́вка я́блони глазко́м (по́чкой)
3) диал.; см. күркә 2)•- бөре ботак
- бөре корты
- бөре ашаучы
- бөредән үстерү
- бөредән үрчетү -
13 елныкы
прил.; см. елгы 1) б)ул 1920 нче елныкы — он 1920 го́да рожде́ния
••елныкы н елга ялгау (елныкы н елга җиткерү) — ≈ едва́ (ко́е-ка́к) своди́ть концы́ с конца́ми (букв. едва́ перебива́ться с запа́сом, рассчи́танным на год)
-
14 итәк
сущ.1) подо́лкуш итәк — подо́л с вола́ном
айны итәк белән каплап булмый — (посл.) ши́ла в мешке́ не утаи́шь (букв. луну́ подо́лом не прикро́ешь)
2) пола́ (шубы, пальто, пиджака, сюртука)тик утырганчы, тун итәген уа тор — (посл.) (букв. чем сиде́ть сложа́ ру́ки, размина́й по́лы шу́бы)
3) край, подо́л (одеяла, покрывала)брезент итәген күтәреп куйды — он по́днял край брезе́нта
4) диал. ю́бкакрахмалланган итәк — накрахма́ленная ю́бка
5) подо́л, пе́ред ( единица измерения)бер итәк чикләвек — це́лый подо́л оре́хов
6) подо́шва, подно́жие (скалы, монумента)тау итәге — подо́шва горы́; подно́жие горы́; предго́рье
7) у́стье, низо́вьеелга итәгендәге камышлар — камышо́вые за́росли в низо́вьях реки́
8) край, окра́инаурман итәге — край ле́са, опу́шка
офык итәге — небоскло́н, горизо́нт
9) коле́нибаланы итәгенә утыртты — ребёнка посади́л на коле́ни
•- итәк тоту••итәге җиргә тимәү — держа́ться бо́дро (букв. не дава́ть свои́м по́лам каса́ться земли́)
итәгенә ут капкандай — как угоре́лый
итәк асты — подпо́льный, та́йный
итәк асты сәүдәсе — подпо́льная торго́вля
итәк астыннан ут йөртү — подстрека́ть, провоци́ровать, се́ять сму́ту
итәк белән җитәк — неразлу́чные друзья́; не разле́й вода́
итәк кисеп җиң ялгау — три́шкин кафта́н (букв. отре́зать по́лы, что́бы наста́вить рукава́)
итәккә басу — наступа́ть на пя́тки
итәккә тагылу (ябышып йөрү) — держа́ться (уцепи́ться) за подо́л
итәкне җыештыру (җыйнау; җыю) — см. итәк-чабуны җыю
- итәк тулыитәктән тоту — держа́ть за́ ноги
-
15 ишләү
-
16 йөрәк
сущ.1) анат. се́рдце || серде́чныййөрәк эшчәнлеге — де́ятельность се́рдца
йөрәк тибеше — бие́ние се́рдца; сердцебие́ние
йөрәккә операция ясау — де́лать опера́цию на се́рдце
йөрәк авыруы — серде́чное заболева́ние
йөрәк мускулы — серде́чная мы́шца
йөрәк дарулары — серде́чные лека́рства
2) душа́, се́рдце ( как вместилище чувств человека) || серде́чный, душе́вныйсаф йөрәк — чи́стая душа́
кайнар йөрәк — горя́чее се́рдце
батыр йөрәк — хра́брое се́рдце
таш йөрәк — ка́менное се́рдце
чын йөрәктән — от всей души́, от всего́ се́рдца
йөрәк җылысы — серде́чная (душе́вная) теплота́
йөрәк әрнүе — душе́вная (серде́чная) боль
йөрәк кайгысын уртаклашу — подели́ться душе́вными пережива́ниями
йөрәк хисләрен түгү — излива́ть серде́чные чу́вства
йөрәктәген әйтеп бирү — вы́сказать то, что в душе́ (на се́рдце)
йөрәк ашкына (җилкенә, алгысый) — се́рдце волну́ется
карама беләккә, кара йөрәккә — (посл.) не смотри́ на си́лу, смотри́ в ду́шу (на се́рдце)
3) перен.; ласк. йөрәгем, йөрәккәем се́рдце (ты) моё, душа́ (ты) моя́; ду́шенькаҗавап хатыңны көтәм, йөрәгем — се́рдце (ты) моё, жду отве́тного письма́
4) перен. центр, се́рдце чего-л.атомның йөрәгенә үтеп керү — прони́кнуть в се́рдце а́тома
5) перен. сме́лость, отва́гамондый эшкә алынырга йөрәк кирәк — чтоб бра́ться за тако́е де́ло, нужна́ сме́лость
герой булу өчен беләк тә, йөрәк тә кирәк — (погов.) чтоб стать геро́ем, ну́жно име́ть и си́лу, и отва́гу
•- йөрәк авыруы
- йөрәк алды
- йөрәк букчасы
- йөрәк колакчыгы
- йөрәк өянәге
- йөрәк тоту
- йөрәк уты••йөрәге белән — в душе́
йөрәге боз (салкын) — бесчу́вственный, с холо́дным се́рдцем
йөрәген бозу — си́льно расстро́ить
йөрәген кузгату — взбудора́жить, возбужда́ть
йөрәген телгәләү (яралау) — ра́нить се́рдце кому, чьё
йөрәген телеп алу (телгәләү) — разрыва́ть (раздира́ть) се́рдце на ча́сти
йөрәген эретү — расположи́ть к себе́
йөрәген яулау (яулап алу) — покори́ть се́рдце чьё
йөрәгенә ия булу — владе́ть се́рдцем чьим
йөрәгенә йон (мүк) үскән — се́рдце обросло́ мхом у кого (о вялом, равнодушном человеке)
йөрәгенә чыдый алмыйча — не вы́держав душе́вного поры́ва
йөрәк актарыла — се́рдце (душа́) разрыва́ется
йөрәк (атылып) чыгарга җитү — си́льно волнова́ться (букв. се́рдце гото́во вы́скочить)
йөрәк ачыну — боле́ть душо́й, огорча́ться
йөрәк ачысы — му́ка, у́жас
йөрәк аша үткәреп — глубоко́ прочу́вствовав се́рдцем
йөрәк бәгърем (парәм, маем диал.) — ми́`лый мой, душа́ моя́, серде́чко моё
йөрәк биреп (салып) — вложи́в ду́шу
йөрәк бушату — излива́ть ду́шу, отводи́ть ду́шу; подели́ться го́рем
йөрәк дусты — друг се́рдца; серде́чный друг
йөрәк жу итү — се́рдце ёкнуло
йөрәк җитү — осме́литься, хвати́ть ду́ху
йөрәк җылысы — душе́вная теплота́, и́скренние чу́вства
йөрәк итен ашау (талау, телгәләү) — не дава́ть поко́я, терза́ть; вы́мотать (всю) ду́шу
йөрәк итенә ябышып үсү — всегда́ по́мнить, храни́ть в се́рдце ( о любимом человеке)
йөрәк итенә үтү — быть о́чень мучи́тельным, тя́гостным кому
йөрәк йолкына — см. йөрәк өзгәләнә
йөрәк кабару — беспоко́иться, волнова́ться
йөрәк калмау — см. йөрәге алыну
йөрәк кандырып — с по́лным удово́льствием, с по́лным наслажде́нием
йөрәк киселү — му́читься, изму́читься, истоща́ться/истощи́ться ( от голода); быть о́чень голо́дным
йөрәк кешесе — (о чутком, добром человеке) серде́чный челове́к
йөрәк корты — ирон. сердцее́д
йөрәк кубу (чыгу) — си́льно испуга́ться
йөрәк кузгату — об обострении сердечной боли (от расстройства, сильного волнения)
йөрәк кушканча — по веле́нию се́рдца
йөрәк кымырҗу — испы́тывать чу́вство стра́ха
йөрәк кысылу (ою) — се́рдце щеми́т (но́ет)
йөрәк маен (майларын) имү — обира́ть (ободра́ть) до́чиста, до ни́тки
йөрәк өшү (өшеп китү) — похолоде́ть в се́рдце
йөрәк сере — сокрове́нная та́йна
йөрәк серенә керү — быть посвящённым в сокрове́нную та́йну кого-л.
йөрәк сизү (тою) — предчу́вствовать || предчу́вствие
йөрәк сикерә — се́рдце коло́тится
йөрәк сүзе — серде́чное (душе́вное) сло́во
йөрәк сыза (сыкрый, әрни) — се́рдце щеми́т; се́рдце но́ет; душа́ (се́рдце) боли́т
йөрәк ташу — см. йөрәк кайнау
йөрәк телгәләнә (парә-парә килә) — се́рдце раздира́ется на ча́сти
йөрәк тойгысы (хисе, сагышы) белән — с и́скренним, глубо́ким чу́вством; (всей) душо́й; все́ми фи́брами души́
йөрәк түзми — не те́рпится
йөрәк түрендә — в глубине́ души́ (се́рдца)
йөрәк түрендә йөртү (саклау) — всё ещё по́мнить, не забы́ть
йөрәк тынгысыз кала — се́рдце замира́ет
йөрәк тынычлану — успоко́иться, отлегло́ от се́рдца
йөрәк урыныннан кубу (кузгалу) — си́льно испуга́ться и́ли испы́тывать чу́вство постоя́нной трево́ги
йөрәк үкчәгә китү — душа́ ухо́дит в пя́тки у кого
йөрәк үлү — о беспечном, инертном человеке; см. йөрәк мүкләнү
йөрәк чуарлану — испы́тывать чу́вство волне́ния, беспоко́йства
йөрәк ялгау — закуси́ть, замори́ть червячка́
йөрәк ялкыны — поры́в
йөрәк ярасын кузгату — береди́ть серде́чные ра́ны
йөрәк яргыч — ужа́сный, жу́ткий, душераздира́ющий (о голосе, крике)
йөрәк ярсый (өзгәләнә) — се́рдце разрыва́ется
йөрәк ярылу — см. йөрәк алыну
йөрәк ятмау — душа́ (се́рдце) не лежи́т, не по душе́ (се́рдцу)
йөрәк яшерү — скры́тничать
йөрәккә барып җитү — тро́гать (дойти́) до глубины́ души́ (се́рдца)
йөрәккә басу — (о мастерской игре на музыкальных инструментах, о хорошем пении и пляске), брать (взять, хвата́ть) за́ душу (сердце)
йөрәккә боз булып утыру — оста́вить о́чень неприя́тный оса́док на душе́; лечь свинцо́м на се́рдце
йөрәккә җылы керү — успоко́иться, полегча́ть на се́рдце
йөрәккә кабу (кабыну) — разволнова́ться; разне́рвничаться
йөрәккә кадалу (тию) — заде́ть за живо́е, как нож в се́рдце
йөрәккә кадау — задева́ть (заде́ть) за живо́е
йөрәккә (кара) кан саву (савылу) — се́рдце кро́вью облива́ется
йөрәккә курку йөгерү — см. кот очу
йөрәккә май (кебек) булып яту — как (бу́дто) бальза́м на се́рдце
йөрәккә сеңү — запа́сть в ду́шу
йөрәккә таш булып утыру (яту) — лечь тяжёлым ка́мнем на се́рдце (на ду́шу)
йөрәккә тоз салу — си́льно раздража́ть, расстра́ивать, огорча́ть (печальными, неприятными словами, сообщениями и т. п.)
йөрәккә төен булу — лечь ко́мом на се́рдце
йөрәккә уелу — запа́сть в ду́шу
йөрәккә ук (пычак) булып кадалу — нож в се́рдце кому
йөрәккә үтү — брать за́ душу
йөрәккә чыдый алмау — убива́ться о ком-чём, из-за кого-чего; не находи́ть себе́ ме́ста
йөрәккә якын алу (кабул итү) — принима́ть бли́зко к се́рдцу
йөрәккә ял булу — быть утеше́нием для се́рдца (души́)
йөрәкне алу — си́льно напуга́ть
йөрәкне басу — успоко́ить се́рдце
йөрәкне биреп (салып) — вкла́дывая ду́шу (рабо́тать)
йөрәкне бирү — влюби́ться, согласи́ться на взаи́мную любо́вь
йөрәкне кимерү (тырнау) — быть в постоя́нной трево́ге; скребёт на душе́ (се́рдце);
йөрәкне кисү (кисеп үтү) — вы́звать глубо́кую трево́гу; как (бу́дто) ножо́м резану́ть по се́рдцу
йөрәкне кытыклау (кытыкландыру) — тереби́ть ду́шу, се́рдце ( слегка)
йөрәкне талау — терза́ть ду́шу (се́рдце)
йөрәкне тетрәтү — сотряса́ть се́рдце
йөрәкне тынычландыру — отвести́ ду́шу
йөрәкне тырный (тырнап тора) — на се́рдце скребёт; ко́шки скребу́т на се́рдце (душе́)
йөрәкне учта (уч төбендә) тотып (кысып, йомып) — испы́тывая си́льное волне́ние, трево́гу; с замира́нием се́рдца
йөрәкне эретү — смягчи́ть (растро́гать, уте́шить) се́рдце
йөрәкне өзү (телгәләү) — надрыва́ть (раздира́ть) се́рдце (ду́шу)
йөрәкне өшетә торган — леденя́щий ( взгляд)
йөрәктә саклау (йөртү) — храни́ть в се́рдце (па́мяти)
йөрәктә ут кайнау — о́стро пережива́ть что-л.; ад кроме́шный на душе́ (се́рдце)
йөрәктән авыр таш төшкәндәй булды —ка́мень с души́ свали́лся; отлегло́ от се́рдца
йөрәктән алу — брать (хвата́ть) за́ се́рдце (ду́шу)
салкын колактан ала, сылу йөрәктән ала — (посл.) хо́лод хвата́ет за́ уши, красо́тка берёт за́ сердце
йөрәктән кичерү — си́льно пережива́ть
йөрәктән серләшү — поэт. подели́ться сокрове́нной та́йной, объясня́ться в любви́
йөрәктән төшкән — родно́й, плоть от пло́ти
- йөрәгенә керүйөрәктән чыкмау — быть в па́мяти, не забыва́ться
- йөрәк алыну
- йөрәк кубу
- йөрәк ачысы белән
- йөрәк әрнеткеч
- йөрәк әрни
- йөрәк телгәләнә
- йөрәк парчалана
- йөрәк басылу
- йөрәк тыну
- йөрәк кагу
- йөрәк кайнау
- йөрәк сызу
- йөрәк мае сызу
- йөрәк сызылу
- йөрәк мае сызылу
- йөрәк мүкләнү
- йөрәк өзгәләнә
- йөрәк өзелә
- йөрәк өзгеч
- йөрәк таш булып кату
- йөрәк урынында түгел
- йөрәк яна
- йөрәк ярасы
- йөрәккә керү
- йөрәккә кереп калу
- йөрәккә утыру
- йөрәккә тию
- йөрәккә төшә торган
- йөрәккә үтә торган
- йөрәккә төшү
- йөрәккә үтү
- йөрәккә ут кабу
- йөрәккә ут салу
- йөрәккә ялкын салу
- йөрәккә яту
- йөрәккә ятышлы
- йөрәкне ачу
- йөрәктән чыккан
- йөрәктән әйтелгән -
17 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап -
18 кушу
I перех.1) соединя́ть/соедини́ть, присоединя́ть/присоедини́ть, объединя́ть/объедини́ть || соедине́ние, присоедине́ние, объедине́ниеике өлкәне кушу — объединя́ть две о́бласти
2) разбавля́ть/разба́вить; слива́ть/слить || слия́ние, слив (двух сортов вина; молока с водой)3) сшива́ть/сшить || сшива́ние ( двух кусков полотна)4) ( бергә кушу) сгруппирова́ть5) сме́шивать, переме́шивать || переме́шивание ( чего с чем)6) включа́ть/включи́ть, приобща́ть/приобщи́ть || включе́ние, приобще́ниебригадага тагын ике кешене куштылар — в брига́ду включи́ли ещё двои́х люде́й
7) добавля́ть/доба́вить, прибавля́ть/приба́вить || добавле́ние, прибавле́ниечынны ялганга кушу — приба́вить пра́вду ко лжи
шул әйткәннәргә кушып — вдоба́вок ко всему́ ска́занному
яңага элеккене кушу — к но́вому доба́вить ста́рое
8) этногр. вноси́ть/внести́ || внесе́ние (своей доли в какие-л. подарки, расходы)без бүләккә пәрдәлек кушабыз — мы вно́сим в пода́рок ткань для гарди́н
9) подпуска́ть/подпусти́ть || по́дпуск ( к матке)бозауны сыерга кушу — подпусти́ть телёнка к коро́ве-ма́тке
10) допуска́ть/допусти́ть || до́пуск (к корму, до кормов животных)атларны печәнгә кушу — допуска́ть лошаде́й до се́на
11) своди́ть/свести́ ( невесту с женихом); жени́ть, пожени́тьбу икәүне куштылар — э́тих двои́х пожени́ли
12) спа́ривать, случа́ть; скре́щивать || скре́щивание ( разных пород скота)13) мат. слага́ть/сложи́ть, скла́дывать, производи́ть сложе́ние || сложе́ние, скла́дываниекушу гамәле — де́йствие сложе́ния
•- кушып ишү
- кушып үрү
- кушып эрләү
- кушып ялгау II перех.1) прика́зывать/приказа́ть, повелева́ть/повеле́ть, веле́ть || приказа́ние, прика́з; веле́ние, повеле́ниеалга барырга кушты — приказа́л идти́ вперёд
2) веле́ть, повеле́ть, выполня́ть/вы́полнить (названное дело, поручение)эш кушу — веле́ть вы́полнить де́ло (рабо́ту)
йомыш кушу — веле́ть вы́полнить поруче́ние
•- кушуы буенча III перех.(дип кушу, дигән исем кушу) присва́ивать/присво́ить || присвое́ние (имени, названия); нарека́ть/наре́чь || нарече́ние ( именем)исемен Фәрит дип куштылар — нарекли́ его́ и́менем Фари́т
-
19 күзләү
I перех.1) разг.; см. күзәтү 1)2) просма́тривать, высма́тривать, выбира́тьII перех.; бот.егет-җилән кыз күзли — па́рни высма́тривают (себе) де́вушку (па́ру)
окули́ровать || окули́рование, окулиро́вка (о прививке глазками, почками)см. тж. ялгауIII перех.1) диал.; см. төзәү2) разг. вдева́ть/вдеть, продева́ть/проде́ть ( нитку в иголку)см. тж. саплау -
20 күзчә
сущ.; бот.глазо́к (у растений, картофеля)күзчә белән ялгау — окулиро́вка (приви́вка) глазка́ми
бәрәңге күзчәләрен кисеп алу — среза́ть глазки́ карто́феля ( на семена)
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ялгау — ф. 1. Нин. б. юл белән (бәйләп, ябыштырып, тегеп һ. б.) әйберләрне яки аның кисәкләрен бер берсенә беркетү, кушу, тоташтыру. и. Ялгап куела торган әйбер, кисәк 2. Телефоннан сөйләшү өчен абонент номерын тоташтыру 3. Сыйфатын үзгәртү яки яхшырту… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялгаулык — Ялгау өчен әзерләнгән яки ялганган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябыштыру — 1. Җилем яки ябыша торган башка нәрсә белән яисә эретеп, чүкеп әйберләрне бер беренә ялгау. Нәр. б. башка бер әйбергә җилем һ. б. ш. белән беркетү. Җилем ярдәмендә ачылмаслык итү 2. күч. Кыстыру, ялгау, кушып җибәрү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авыштыру — 1. Нәр. б. бер якка янтайту, кыйшайту 2. Уздыру (вакыт тур.) иртәне авыштыргач. Бик авырлык белән җиткерү, очны очка ялгау көнне көнгә мең бәлә белән а. 3. күч. Аудару (3) 4. күч. Көнкүрештә, бигрәк тә сәүдәдә эшне оста йөртү 5. Бер савыттан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвеш-тәвеш — Ә. ИТҮ – 1) Бер савыттан икенче савытка бушату 2) Бер урыннан икенче урынга кат кат күчерү 3) Сату алу белән эш итү. ӘВЕШ ТӘВЕШ (ӘВЕШ КЫЕШ) КИТЕРҮ – 1) Теләсә ничек урнаштыру, бутап кую 2) Аннан моннан эшләп кую 3) Әвеш тәвеш итү 3) Очын очка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвеш-түеш — Ә. ИТҮ – 1) Бер савыттан икенче савытка бушату 2) Бер урыннан икенче урынга кат кат күчерү 3) Сату алу белән эш итү. ӘВЕШ ТӘВЕШ (ӘВЕШ КЫЕШ) КИТЕРҮ – 1) Теләсә ничек урнаштыру, бутап кую 2) Аннан моннан эшләп кую 3) Әвеш тәвеш итү 3) Очын очка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бетәштерү — 1. (Бетәшү) 2. Ямау, ялгау, төзәтү (кием салым тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җөй — 1. Тукыма, тире һ. б. ш. кисәкләрен бер беренә тегеп беркеткән урын. Тегү атламы, энәне бер чәнчеп алу белән икенче чәнчү арасы эре җөй белән тегү. Тегү яки чигүдә атламнарны алу характеры, тукыма өстендә энә йөртү алымы тамбур җөе, кузла җөе,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кату — I. ф. 1. Каты хәлгә килү 2. күч. Өшү, күшегү 3. Ябышып кибү 4. Керләнү, пычрану, тупаслану 5. Хәрәкәтсезләнү, үзгәрешсез хәлдә калу 6. Ваемсызлану, усаллану, хиссезләнү 8. туп. Үлү, дөмегү. II. КАТУ – и. 1. Тиз йөргәндә яки йөгергәндә кинәт… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кнопка — (КНОПКАЛАУ) – 1. Кәгазь, тукыма һ. б. ш. әйберләрне нин. б. каты нәрсәгә беркетү өчен эшләнгән киң эшләпәле, үткен очлы бик кыска кадакчык 2. Бармак белән басып электр чылбырын ялгау һәм төрле механизмнарны эшкә кушу өчен җайланган төймә 3. Ике… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күзәләү — диал. I. 1. Кемне яки нәр. б. җентекләп карау, күзәтү, тикшерү 2. Нәр. б. кайгырту, булдырырга тырышу үз файдасын гына күзләп 3. Карап сайлау, үзеңә охшаганны эзләү. II. КҮЗЛӘҮ, КҮЗӘЛӘҮ диал.) Кыргый җимеш агачына культуралы җимеш агачы бөресен… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
